ESP 2011

1. OPŠTE

Bosna i Hercegovina ratifikovala je brojne međunarodne dokumente koji se bave zaštitom ekonomskih i socijalnih prava: Međunarodni pakt o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima (PESK) sa Dodatnim protokolom, Međunarodnu konvenciju o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije, Konvenciju o ukidanju svih oblika diskriminacije nad ženama, Konvenciju o pravima djeteta, Konvenciju o pravima osoba sa invaliditetom sa Dodatnim protokolom. Bosna i Hercegovina je 2008. godine ratifikovala i revidiranu Evropsku socijalnu povelju. Osim pomenutih dokumenata, Bosna i Hercegovina prihvatila je i 77 konvencija Međunarodne organizacije rada (ILO) među kojima i temeljne konvencije poput:

• Konvencija br. 87 i 98 o slobodi udruživanja, kolektivnog pregovaranja i slobode organizovanja;
• Konvencija br. 29 i 105 o eliminaciji prinudnog ili obaveznog rada;
• Konvencija br. 100 i 111 o eliminaciji diskriminacije u pogledu zapošljavanja i zanimanja;
• Konvencija br. 138 i 182 o ukidanju dječijeg rada;
• Konvencije br. 177 o regulaciji rada u kući.

Ekonomska i socijalna prava zagarantovana su Ustavom Bosne i Hercegovine djelimično kroz član II/3. Ustava koji navodi direktnu primjenu Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, te Aneksom I Ustava u kojem je sadržana lista međunarodnih dokumenata koji se primjenjuju u Bosni i Hercegovini. Aneks I  Ustava BiH uključuje primjenu Međunarodnog pakta o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima, te konvencije koje sadrže kombinaciju građanskih, ekonomskih i socijalnih prava poput Konvencije o ukidanju svih oblika diskriminacije nad ženama, Konvencije o pravima djeteta, Međunarodne konvencije o zaštiti prava svih radnika/ca migranata/ica i članova/ica njihovih porodica.

Ustav Federacije Bosne i Hercegovine, u članu II/A.2 obezbjeđuje širok spektar prava uključujući i ekonomska i socijalna prava poput prava na socijalnu zaštitu, zdravstvenu zaštitu, prehranu, utočište i zaštitu manjina, te potencijalno ugroženih grupa. Ustavom Republike Srpske detaljnije je obuhvaćena zaštita ekonomskih, socijalnih i kulturnih prava. Tako na primjer Ustav Republike Srpske garantuje pravo na zdravstvenu zaštitu, pravo na obrazovanje, pravo na rad i slobodu rada, sloboda sindikalnog organizovanja i udruživanja, pravo na štrajk, te pravo na socijalnu sigurnost.[1] Kako bi se osigurala usklađenost Ustava Republike Srpske sa Ustavom Bosne i Hercegovine izvršena je izmjena člana 49, tačkama 1 do 3 Amandmana LVII naglašavajući primjenu onih odredbi koje su za pojedinca povoljnije u slučaju različitosti između entitetskog i državnog ustava.

Distrikt Brčko BiH kao posebna administrativna jedinica, svojim Statutom obezbjeđuje usaglašenost i direktnu primjenjivost važećih zakona i odluka na nivou Bosne i Hercegovine i na teritoriji Distrikta.[2] Članom 8 Statuta, definišu se funkcije i ovlasti Distrikta putem kojih se ostvaruju i ekonomska i socijalna prava.

U kontekstu ekonomskih, socijalnih i kulturnih prava i omogućavanju jednakog pristupa pravima značajni su Zakon o zabrani diskriminacije [3] i Zakon o ravnopravnosti polova[4] BiH. Zakon o zabrani diskriminacije utvrđuje odgovornosti i obaveze svih nivoa vlasti, te pravnih lica i pojedinaca koji vrše javna ovlaštenja da svojim djelovanjem omoguće zaštitu, promovisanje i stvaranje uslova za jednako postupanje.[5] Vezano za ekonomska, socijalna i kulturna prava, značaj ovog Zakona je u tome što izričito zabranjuje diskriminaciju u javnom i privatnom sektoru kada je u pitanju zaposlenje, članstvo u profesionalnim organizacijama, obrazovanje, obuka, stanovanje, zdravstvena i socijalna zaštita itd.[6] Zakon o ravnopravnosti polova u BiH značajan je za realizaciju ESK prava obzirom da reguliše ravnopravnost polova kako u javnoj tako i u privatnoj sferi, te uređuje zaštitu od diskriminacije po osnovu pola uključujući i oblast obrazovanja, ekonomije, zapošljavanja i rada, socijalne i zdravstvene zaštite bez obzira na bračno i porodično stanje.

---

[1] Članovi 37,  38, 39, 41, 42 i 43 Ustava Republike Srpske.

[2] Statut Brčko Distrikta-prečišćeni tekst, čl.1 stav 4.

[3] Zakon o zabrani diskriminacije, „Službeni glasnik BiH“ broj: 59/09.

[4] Zakon o ravnopravnosti polova u Bosni i Hercegovini – prečišćeni tekst, „Službeni glasnik BiH“ broj: 32/10.

[5] Član 1 stav 2 Zakona o zabrani diskriminacije, „Službeni glasnik BiH“ broj: 59/09.

[6] Član 2 stav 2 i član 6, ibidem.