Pravo na život (08)

4.2. Pravo na život

 

 Član 6 PGP:

1. Pravo na život je neodvojivo od čovjekove ličnosti. Ovo pravo mora da bude zakonom zaštićeno. Niko ne može da bude proizvoljno lišen života.

2. U zemljama gdje smrtna kazna nije ukinuta, smrtna presuda se može izreći samo za najteže zločine, shodno zakonodavstvu na snazi u času kada je djelo počinjeno i ne može da bude u suprotnosti sa odredbama ovog pakta ni sa Konvencijom o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida. Ova kazna se može primjeniti samo na osnovu pravosnažne presude koju je donio nadležni sud.

3. Kada lišenje života predstavlja zločin genocida, podrazumijeva se da nijedna odredba ovog člana ne ovlašćuje državu članicu ovog pakta da odstupi na bilo koji način od bilo kakve obaveze preuzete na osnovu odredaba Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida.

4. Svaki osuđenik na smrt ima pravo da zatraži pomilovanje ili zamjenu kazne. Amnestija, pomilovanje ili zamjena smrtne kazne mogu se odobriti u svim slučajevima.

5. Smrtna kazna se ne može izreći za zločine koje su počinila lica koja nisu navršila 18 godina i ne može se izvršiti nad bremenitim ženama.

6. Nijedna odredba ovog člana se ne može uzeti kao razlog za odlaganje ili spječavanje ukidanja smrtne kazne od strane države članice ovog pakta.

(Sl. list SFRJ, br. 7/71)

Član 1. Drugog fakultativnog protokola uz PGP:

1. Niko u nadležnosti države ugovornice ovog Protokola ne može biti pogubljen.

2. Države ugovornice će preduzeti sve neophodne mjere u okviru svoje nadležnosti u cilju ukidanja smrtne kazne.

 

Član 2 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda:

1. Pravo na život svakog čovjeka zaštićeno je zakonom. Niko ne može biti namjerno lišen života, osim kod izvršenja smrtne kazne po presudi suda, kojom je proglašen krivim za zločin za koji je ova kazna predviđena zakonom.

2. Lišenje života nije u suprotnosti sa ovim članom ako proizilazi iz upotrebe sile koja je apsolutno neophodna:

(a)    u odbrani svakog pojedinca od nezakonitog nasilja;

(b)   prilikom zakonitog lišenja slobode ili sprječavanja bjekstva osobe koja je zakonito lišena slobode;

(c)    u akciji preduzetoj, u skladu sa zakonom, radi gušenja nemira ili pobune.

Protokol br. 6 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda:

Član 1

Smrtna kazna se ukida. Niko se ne može osuditi na smrtnu kaznu ili pogubiti.

Član 2

Država može u svom zakonodavstvu da predvidi smrtnu kaznu za djela izvršena u doba rata ili neposredne ratne opasnosti; takva kazna primijenit će se samo u slučajevima predviđenim zakonom i u skladu sa njegovim odredbama. Država obaviještava generalnog sekretara Savjeta Evrope o odgovarajućim odredbama tog zakona.

Član 3

Nijedna odredba ovog protokola ne može se ukinuti na osnovu člana 57. Konvencije.

Protokol br. 13 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda

Član 1

Smrtna kazna se ukida. Niko se ne može osuditi na smrtnu kaznu ili pogubiti.

Član 2

Nijedna odredba ovog Protokola ne može se ukinuti na osnovu člana 15 Konvencije.

(Sl. glasnik BiH, br. 6/99)

 

4.2.1. Opće

 

Pravo na život predstavlja temeljno pravo ljudskih prava, koje je pravni i politički preduvjet ostvarenja svih drugih prava i sloboda. Bez postojanja prava na život bilo bi izlišno govoriti o poštivanju i zaštiti ostalih pojedinačnih i kolektivnih prava i sloboda. Pravo na život, prije svega, znači obavezu državnih vlasti da osiguraju i zaštite pravo na život, a ne zaštitu samog života. To je ostvarivo samo pod uvjetom da država poštuje zakon kojim se kažnjava svako namjerno lišavanje života, bilo da se radi o pojedincu, ili legitimnom predstavniku vlasti koji je prekoračio zakonska ovlaštenja. [1]

Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda posebno ističe da „niko ne može biti namjerno lišen života, osim kod izvršenja smrtne kazne po presudi suda, kojom je proglašen krivim za zločin za koji je ova kazna predviđena zakonom“. Države su, dakle, prvobitno pod određenim uvjetima mogle da propišu smrtnu kaznu. Međutim, usljed određenih promjena do kojih je u međuvremenu došlo, izražena je težnja većine država članica Savjeta Evrope da se smrtna kazna ukine. U Protokolu br. 6 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, koji je donesen 1983. godine, dozvoljava se smrtna kazna za djela izvršena u doba rata ili neposredne ratne opasnosti.

Usljed sve veće težnje da se osnaži zaštita prava na život, te činjenice da Protokol br. 6 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda ne isključuje smrtnu kaznu za djela počinjena za vrijeme rata, ili u neposrednoj ratnoj opasnosti, došlo je do usvajanja Protokola br. 13 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda. Protokol br. 13 je nastao na temelju ubjeđenja da „pravo svakog pojedinca na život predstavlja osnovnu vrijednost demokratskog društva i da je ukidanje smrtne kazne bitan element zaštite tog prava i punog priznanja urođenog dostojanstva svih ljudskih bića“.

Lišavanje života nije u suprotnosti sa članom 2, tačkom 2 Evropske konvencije ako proizilazi iz upotrebe sile koja je apsolutno neophodna „u odbrani svakog pojedinca od nezakonitog nasilja, prilikom zakonitog lišavanja slobode ili sprečavanja bjekstva osobe koja je zakonito lišena slobode i u akciji poduzetoj, u skladu sa zakonom radi gušenja nemira i pobune“.

Eutanazija – ili kako to neki nazivaju „ubistvo iz milosrđa ili sažaljenja“ – također, izaziva velike nedoumice. U ovom slučaju se radi o prestanku života za razliku od prava na pobačaj, koji tretira početak života. S obzirom na član 3 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, tj. zabranu „nehumanog i degradirajućeg postupanja“, eutanazija nije sasvim u suprotnosti sa članom 2 Evropske konvencije, tj. pravom na život. U predmetu Pretty protiv Ujedinjenog Kraljevstva iz 2002. godine, Evropski sud za ljudska prava je zauzeo stanovište da nije došlo do kršenja člana 2 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, kada je država odbila da se obaveže da neće krivično goniti muža ukoliko on pomogne u samoubistvu svoje supruge, koja je bolovala od neizlječive degenerativne bolesti, koja je oštetila sve njene fizičke, ali ne i intelektualne sposobnosti. Međutim, „aktivna pomoć pri umiranju“ predstavlja i mogućnost različitih zloupotreba.

Usljed toga se države-ugovornice sve više suočavaju sa problemom vršenja eutanazije u tajnosti i van zakonskih okvira. S jedne strane postoje shvatanja da ljudi imaju pravo na humanu smrt, a ne puko vegetiranje i time se opravdavaju razlozi za legaliziranje eutanazije, kao što je to već, između ostalog, učinjeno u Holandiji i Belgiji. No, s druge strane, jedinstven standard po ovom pitanju još uvijek ne postoji, pa države-ugovornice ne iskazuju odlučan stav u pogledu prihvatanja i legalizacije eutanazije. I pored raznih inicijativa i prijedloga upućenih od strane pojedinih država – ugovornica (Deklaracija o eutanaziji, Hubinek/Voogd iz 1976. godine) Parlamentarna skupština Vijeća Evrope i dalje izričito odbacuje svaki oblik legaliziranja eutanazije.

Ovom prilikom treba konstatovati da odredbe Ustava Republike Srpske o smrtnoj kazni nisu bile usklađene sa Protokolima br. 6 i 13 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, iako je Republika Srpska prema odredbama člana 2, tačke 2, Ustava Bosne i Hercegovine to bila dužna učiniti. Međutim, 19. marta 2008. godine, Narodna Skupština Republike Srpske usvojila je Nacrt amandmana na Ustav Republike Srpske, kojima se, između ostalog, predviđa i ukidanje smrtne kazne.[2]

Krivično zakonodavstvo Bosne i Hercegovine sadrži odredbe kojima se štiti pravo na život. To su prije svega krivična djela protiv života i tijela, kao što je ubistvo koje regulira član 163 Krivičnog zakona Brčko distrikta (KZ BD), član 166 Krivičnog zakona Federacije BiH (KZ FBiH), član 148 Krivičnog zakona Republike Srpske (KZ RS), zatim navođenje na samoubistvo i pomoć pri samoubistvu sadržano u članu 167 Krivičnog zakona Brčko distrikta, članu 180 Krivičnog zakona Federacije BiH i članu 153 Krivičnog zakona Republike Srspke.

Krivična zakonodavstva sadrže i krivična djela protiv čovječnosti i vrijednosti zaštićenih međunarodnim pravom (članovi 171-203 Krivičnog zakona Bosne i Hercegovine), krivična djela protiv života i tijela (članovi 166-176 Krivičnog zakona Federacije BIH; članovi 148-161 Krivičnog zakona Republike Srpske; članovi 163-173 Krivičnog zakona Brčko distrikta), krivična djela protiv opće sigurnosti ljudi i imovine (članovi 328 Krivičnog zakona Federacije BIH, članovi 322 Krivičnog zakona Brčko distrikta), krivična djela protiv sigurnosti javnog prometa (članovi 336 Krivičnog zakona Federacije BIH, članovi 330 Krivičnog zakona Brčko distrikta).

 

4.2.2. Samovoljno lišavanje života

 

Zakon o policijskim službenicima BiH – Službeni glasnik BiH, br. 27 od 15. juna 2004. godine, u članu 8 naglašava da „primjena policijskih ovlaštenja mora biti prikladna i proporcionalna potrebi radi koje se preduzima“, što je u skladu i sa Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i sa Međunarodnim paktom o građanskim i političkim pravima. Član 27 istog Zakona definira upotrebu sile od strane policijskih službenika „samo kada je to prijeko potrebno i isključivo u mjeri potrebnoj radi ostvarenja zakonitog cilja“. Sredstva prisile – prema članu 27 – kao što su fizička sila, uključujući borilačke vještine, palicu, sredstva za vezivanje, uređaj za prisilno zaustavljanje lica i vozila, hemijska sredstva, vatreno oružje, vodene topove, specijalna vozila, specijalne vrste oružja i eksplozivne naprave mogu se upotrijebiti kada je to potrebno za zaštitu ljudskih života, odbijanje napada, savadavanje otpora te sprečavanje bijega (stav 2). Upotreba vatrenog oružja prema članu 29 Zakona o policijskim službenicima BiH može se primjeniti „ako su već upotrijebljena sredstva prisile bila neefikasna, ili ako upotreba drugih sredstava prisile ne garantuje uspjeh, tj. ako nema drugog načina da zaštiti sebe, ili druge, od direktno prijeteće smrtne opasnosti ili ozbiljne ozljede, spriječavanje počinjenja krivičnog djela koje predstavlja ozbiljnu prijetnju životu i integritetu, hapšenju lica koje predstavlja takvu opasnost i opire se policijskim organima“.

Član 27 Zakona o policijskim službenicima Federacije BiH navodi uvjete o upotrebi sile dok član 29 regulira upotrebu vatrene sile. Zakon o unutrašnjim poslovima Republike Srpske (Službeni glasnik RS, br. 48 od 24. juna 2003. godine) upotrebu odgovarajuće i srazmjerne sile prema licima navodi u članu 32, dok u članu 33 regulira uvjete za upotrebu vatrenog oružja. U procesu priprema za potpisivanje Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju (SSP), 16. juna 2008. godine, ostvaren je značajan napredak u stvaranju policijskih struktura na državnom nivou. U tom pogledu očekuju se i daljnji pomaci u pravcu savremenog uređenja policije na državnom niovu.

 

4.2.3. Zaštita života pritvorenika i zatvorenika

 

Zakoni koji se odnose na pitanja izvršenja krivičnih, odnosno, krivičnih i prekršajnih sankcija u BiH su harmonizirani (Zakon o izvršenju krivičnih sankcija u FBiH – Službene novine FBiH, 44/98; Zakon o izvršenju krivičnih i prekršajnih sankcija Republike Srpske – Službeni glasnik RS br. 64 iz 2001. godine i izmjene i dopune tog zakona  Službeni glasnik RS br. 24/05;  Zakon o izvršenju krivičnih i prekršajnih sankcija Brčko distrikta (ZIKPS BD) – Službeni glasnik Brčko distrikta, br. 8/00; Zakon BiH o izvršenju krivičnih sankcija pritvora i drugih mjera – Službeni glasnik  BiH, 13/05).

U svim zakonima o ovom predmetu prisutna je ustavna obaveza zaštite života i dostojanstva čovjeka, što je u skladu i sa Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Zabrana kršenja člana 3 Evropske konvencije, tj. odredbe iz člana 3 navode se, uglavnom, u osnovnim odredbama svih zakona – član 11 FBiH; član 9 Republike Srpske; član 10 Brčko distrikta; član 45 BiH. Pitanje zaštite života spominje se kao očuvanje ljudskog dostojanstva i tjelesnog i duševnog integriteta (član 10 ZIKPS Brčko distrikta – Službeni glasnik Brčko distrikta, br. 8/00).

Medicinska pomoć u svim zakonima se tretira kao obavezna i besplatna osim u slučajevima kada je riječ o namjernom samopovređivanju ili specijalističkom pregledu na zahtjev osuđene osobe, a da tu potrebu nije procijenio ljekar ustanove u kojoj osuđeni izdržava kaznu. Medicinska njega i zaštita zdravlja tretira se u sljedećim zakonima:

• Zakon o izvršenju krivičnih sankcija u FBiH – članovi 45-51, a zaštita zdravlja se spominje i u članu 15 koji govori o odvojenom izdržavanju kazne, između ostalog, i kada to zahtijeva zdravstveno stanje; član 17 – rad usklađen prema psihofizičkim sposobnostima; član 27 – odlaganje izvršenja kazne, između ostalog, a u prvoj tački, zbog akutne bolesti; te u član 34 o obavezi utvrđivanja zdravstvenog stanja po prijemu u ustanovu; u dijelu Postupanje sa osuđenim osobama – članovi 62, 67, 68, 75 – članovi koji se odnose na radno angažiranje i zaštitu na radu; član 98 – upućivanje u samicu nije moguće, ako ugrožava zdravlje, član 99 – osamljivanje i prekid, ako ljekar utvrdi da tjelesno i duševno zdravlje ne dozvoljava dalje osamljivanje – u samici i u slučaju osamljivanja vrši se svakodnevna ljekarska kontrola; članovi 167–178 izvršenje mjera sigurnosti, članovi 179-182 mjere na slobodi, te članovi 183–187 obavezno liječenje alkoholičara i narkomana;
• Zakon o izvršenju krivičnih i prekršajnih sankcija Republike Srpske – član 14 – o odvojenom izdržavanju kazne, između ostalog, i kada to zahtijeva zdravstveno stanje; članovi 28, 31, 36, 37 – posebne zdravstvene ustanove; član 46 – zdravstvena služba; član 90 – nadzor nad radom specijalizirane bolnice i zdravstvene službe; član 106 – odlaganje kazne iz zdravstvenih razloga; član 112 – utvrđivanje zdravstvenog stanja; član 144 – zaštita u slučaju da osuđeni oboli na radu ili vezano za rad; članovi 148-151 – zdravstvena zaštita osuđenih lica; član 188 – prekid izdržavanja kazne, između ostalog, zbog oboljevanja od akutne bolesti; član 204 – ishrana maloljetnih zatvorenika – briga zbog održanja zdravlja i psihofizičkog razvoja; članovi 217-225 – izvršenje mjera bezbjednosti; član 298 – pritvorenici – opći ljekarski pregled na prijemu;
• Zakon o izvršenju krivičnih i prekršajnih sankcija Brčko distrikta – članovi 39–52 – izvršenje mjera bezbjednosti: članovi 39–45 – obavezno psihijatrijsko liječenje i nadzor u zdravstvenoj ustanovi;  članovi 46–49 – obavezno psihijatrijsko liječenje na slobodi; članovi 50-52 liječenje alkoholičara i narkomana;
• Zakon BiH o izvršenju krivičnih sankcija pritvora i drugih mjera – članovi 60-66 – zdravstvena zaštita; član 92 – prava pritvorenih i zatvorenih upućenih u samicu; član 127 – smještaj u zdravstvenu ustanovu zbog psihičkih smetnji.

Pitanje upotrebe sredstava prinude tretira se u sljedećim zakonima:

• Zakon o izvršenju krivičnih sankcija u FBiH – član 52; član 183 posebno je bitan sa aspekta zaštite života zatvorenika;
• Zakon o izvršenju krivičnih i prekršajnih sankcija Republike Srpske – član 181 – 182; vatreno oružje član 183 – posebno tačka 3 sa aspekta zaštite života;
• Zakon BiH o izvršenju krivičnih sankcija pritvora i drugih mjera – član 33 – upotreba vatrenog oružja; član 67 – upotreba sredstava za ograničavanje kretanja.

Kako se kazna zatvora prema Zakonu o izvršenju krivičnih i prekršajnih sankcija Brčko distrikta izvršava u entitetskim ustanovama, za ove zatvorenike vrijede vladajuće norme tih ustanova u pogledu tremana zatvorenika.

Svi drugi uvjeti u kazneno-popravnom zavodu (smještaj, ishrana, odjeća i sl.) moraju biti, između ostalog, i u funkciji zaštite zdravlja i života osuđenih.

 

4.2.4. Obaveza države da štiti život od rizika po zdravlje i drugih rizika po život

 

Zakon o zaštiti okoliša Federacije BiH (Službene novine FBiH, br. 33. od 19. jula 2003. godine) u članu 1: „u cilju zaštite ljudskog zdravlja i poboljšanja uvjeta okoliša za kvalitet života“ uređuje „očuvanje, zaštitu, obnovu i poboljšanje ekološkog kvaliteta i kapaciteta okoliša, kao i kvalitet života, zatim mjere i uvjete upravljanja očuvanja i racionalnog korištenja prirodnih resursa, pravne mjere i institucije očuvanja, zaštite i poboljšanja zaštite okoliša, finansiranje i aktivnosti vezane za okoliš i dobrovoljne mjere, poslove i zadatke organa uprave na različitim nivoima vlasti“. Članom 10 regulira se učešće javnosti i pristup informacijama koje se odnose na okoliš, a kojim raspolažu organi uprave, uključujući informacije o opasnim materijama i aktivnostima u njihovim zajednicama, kao i mogućnost učešća u procesu donošenja odluka“. Zakon o zaštiti životne sredine Republike Srpske (Službeni glasnik RS, br. 53 od 24. augusta 2002. godine), u članu 1, uređuje očuvanje, zaštitu, obnovu i poboljšanje ekološkog kvaliteta životne sredine, kao i kvalitet života, pri čemu promovira zaštitu ljudskog zdravlja i poboljšanje uvjeta životne sredine za kvalitet života, dok se u članu 10 regulira učešće javnosti i pristup informacijama.

Krivično zakonodavstvo posebno tretira teška krivična djela protiv zdravlja ljudi i to u članu 240 Krivičnog zakona Federacije BiH, članu 234 Krivičnog zakona Brčko distrikta, te krivična djela protiv životne sredine u članovima 415-437 Krivičnog zakona Republike Srpske.

 

4.2.5. Pobačaj

 

„Problematika pobačaja, odnosno prekida trudnoće, predstavlja pitanje koje je oduvijek zauzimalo značajno mjesto u svim filozofskim, sociološkim, etičkim i pravnim raspravama i o kojem se ni do današnjeg vremena nisu usaglasili stavovi i mišljenja. … Tako u savremenim državama imamo različitu zakonsku regulativu prekida trudnoće koja se kreće od apsolutne zabrane prekida trudnoće uz mogućnost njegovog vršenja samo radi zaštite života trudnice, preko njegove legalizacije u tačno određenim slučajevima sve do široko postavljene mogućnosti za vršenje pobačaja na zahtjev trudne žene i na kraju do, potpune legalizacije prekida trudnoće. Naše zakonodavstvo, kao i većina evropskih zakonodavstava , spada u red onih država koje načelno dopuštaju vršenje pobačaja ali ga istovremeno i ograničavaju određenim uvjetima. Time su savremena pozitivna evropska zakonodavstva iznašla kompromisno rješenje između prava žene da slobodno odlučuje o svom potomstvu i krivičnopravne zaštite budućeg života“.[3]

Protivpravni prekid trudnoće (abortus) reguliran je članom 171 Krivičnog zakona Federacije BiH (KZ FBiH) i članom 154 Krivičnog zakona Republike Srpske (KZ RS), te u članu 168 Krivičnog zakona Brčko distrikta (KZ BD). Krivični zakon Brčko distrikta u članu 226 regulira i nepružanje medicinske pomoći.

Članovi 171 Krivičnog zakona Federacije BiH i 154 Krivičnog zakona Republike Srpske koncipirani su na sličan način. Član 154 Krivičnog zakona RS, u stavu 2, definira da „ko trudnoj ženi bez njenog pristanka, a ako je mlađa od šesnaest godina i bez saglasnosti njenog roditelja, usvojioca ili staraoca, izvrši ili započne da vrši prekid trudnoće“ predstavlja protupravan prekid trudnoće. Međutim, član 171, tačka 2, Krivičnog zakona FBiH ne navodi izričito godine starosti za protupravni prekid trudnoće: razlika postoji u tom smislu što u odredbi stava 2, člana 171 Krivičnog zakona FBiH nije izričito navedeno da protivpravni prekid trudnoće bez saglasnosti trudne žene postoji i u slučaju kada je pasivni subjekat lice mlađe od 16 godina, a ne postoji pismena saglasnost njenog roditelja, usvojioca ili staraoca. S obzirom da zakonodavac u FBiH nije ništa rekao u zakonskoj formulaciji ovog djela, smatra se da postoji protivpravni prekid trudnoće bez pristanka pasivnog subjekta, ukoliko je pristanak dalo maloljetno lice do 14 godina, bez saglasnosti roditelja, usvojioca ili staraoca. Imajući u vidu da ne postoje druge razlike između ove inkriminacije i inkriminacije iz člana 154 Krivičnog zakona RS, objašnjenja data uz taj član mogu se u potpunosti primjeniti i uz ovu inkriminaciju.[4]

Sa stanovišta ljudskih prava postavlja se, svakako, pitanje da li se u odnosu na pravo na život kod abortusa, ili pobačaja, štiti život i tjelesni integritet žene trudnice, ili život i tjelesni integritet ljudskog ploda. Rješenje ove dileme vidi se u tome da se „kao objekat zaštite odredi sam budući život, odnosno život u nastajanju, što implicira cijeli proces, životnu simbiozu koja se manifestuje kroz duževremeno jedinstvo čovjekovog zametka (ploda) i tjelesnog integriteta i zdravlja žene – majke“.[5]

Prema statistikama većih kliničkih centara u Bosni i Hercegovini, broj pobačaja obavljenih posljednjih godina u stalnom je padu:

„Tako je 1991. u Banjolučkom kliničkom centru evidentirano 4500 pobačaja, da bi prošle godine taj broj opao na 475 namjernih prekida trudnoće. Slično je i u Univerzitetskom kliničkom centru Tuzla. Na ovoj klinici je 1992. godine izvršeno 3707 namjernih prekida trudnoće, a tijekom protekle godine 448. Na Ginekološko-akušerskoj klinici Kliničkog centra Univerziteta u Sarajevu je 2001. urađeno 781 pobačaja, a 2007. je taj broj iznosio 438 … Pored privatnih ordinacija, problem predstavlja i nepostojanje pisanih protokola i procedura kad je u pitanju pobačaj te savjetovanje prije i posle pobačaja“.[6]

Inicijalni izvještaj o primjeni Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima u Bosni i Hercegovini za period od 1994. do 2004. godine, iz juna 2005. godine, u pogledu obaveze države Bosne i Hercegovine da zaštiti pravo na život, posebno naglašava da je:

„…pravo na život osnovno ljudsko pravo za koje nije dozvoljeno derogiranje čak ni u vrijeme vanrednog stanja koje prijeti životima građana države članice Pakta. Pravo na život podrazumijeva zaštitu ljudskih prava od strane drugih lica kao i od same države odnosno, njenih organa. Pravo na život od strane drugih lica štiti se krivičnim zakonima, a od strane države, odnosom prema smrtnoj kazni, koja je u Bosni i Hercegovini ukinuta. U Bosni i Hercegovini Ustavom i zakonima je utvđeno da niko proizvoljno ne može biti lišen života. Ustav Bosne i Hercegovine u članu 2, tačka a, apostrofira da sva lica na teritoriji Bosne i Hercegovine uživaju ljudska prava i pod broj jedan se stavlja „pravo na život“. Zakonodavstvom Bosne i Hercegovine i njenih entiteta izričito se zabranjuje propaganda rata ili poziv na nasilje. Država preduzima posebne mjere za sprečavanje pojava lišavanja života, kao što sprečava i pojave lišavanja života od strane samih državnih vlasti. Zbog toga važeći zakoni striktno kontrolišu i ograničavaju okolnosti u kojima pojedinac može biti lišen života“.

Na osnovu navedenog može se zaključiti da je država Bosna i Hercegovina u ovom periodu, koji je predmet naše pažnje, dosljedno ostvarivala svoju obavezu da štiti pravo na život.

---

[1] Vidi šire o ovome: Lada Sadiković: Ljudska prava, Fakultet kriminalističkih nauka Univerziteta u Sarajevu, 2006.

[2] Dnevni list od 1. lipnja 2008. godine, str. 22-23

[3] Komentar Krivičnog zakona Republike Srpske, Vijeće Evrope, 2005., str. 1502

[4] Komentar KZ FBiH, Vijeće Evrope 2005., str. 969

[5] Komentar KZ RS, Vijeće Evrope 2005., str. 1503

[6] Dnevni list od 1. lipnja 2008. godine, str. 22-23